Een nieuwe fietstocht door Nederland

Fietsen met Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp

In de zomer van 1823 nemen twee Leidse studenten Jacob van Lennep (21) en zijn vriend Dirk van Hogendorp (25) het besluit om in plaats van een ’grand tour’ door Europa, de gebruikelijke reis om ’jongelieden van stand’ de wereld te laten kennen, een voettocht door eigen land te maken, door het onbekende en tegelijk nieuwe Nederland.

We schrijven de zomer van 1823. De slag bij Waterloo is alweer acht jaar geleden, Napoleon is het jaar daarvoor in zijn verbanningsoord Sint Helena overleden, Nederland en België zijn samengevoegd tot één koninkrijk en Koning Willem I zit op de Troon. Veel oude handelssteden verkeren in diep verval. Binnenlands zijn grote streken, men schat een derde van het huidige Nederland, nog bedekt met pure wildernis: hoogveenvlaktes in Drenthe, gigantische heidevelden op de Veluwe, onafzienbare woestenijen in de Peel en er is nog veel water dat later land zou worden. De wegen waren vaak enkel modder. Een reis van Groningen naar Den Haag duurde al gauw een dag of vijf. ‘s Avonds gingen de poorten dicht, die het platteland buitensloten in totale duisternis. Nog geen tien jaar later zouden talrijke steden en dorpen zijn ontsloten met verharde wegen en kanalen, vijftien jaar later reden de eerste spoortreinen en vijfentwintig jaar later rookten overal de schoorstenen van de industrie. Maar in het reisverslag van 1823 komt nog geen stoommachine voor. De beginnende industrie die ze bezoeken bijvoorbeeld in Enschede, Deventer en Leerdam draait nog helemaal op wind-, water-, hand- en paardenkracht.

Een voetreis dwars door Nederland van 23 mei tot 2 september 1823. Het initiatief kwam van Dirk van Hogendorp die schreef op 25 april 1823 een brief aan Jacob over een voetreis door Nederland ’om den landkaart en de zeden en gewoontens der ingezetenen te leeren kennen’ Hij verwachtte 500 gulden nodig te hebben voor de reis. Beide jongens hielden nauwlettend hun dagboek bij en beide verslagen zijn bewaard gebleven. Het meest uitgebreide is dat van Jacob van Lennep. Het dagboek werd in 1942, vierenzeventig jaar na zijn dood voor het eerst uitgegeven. Dirk Hogendorp zijn dagboek is nooit gepubliceerd.

Zie ”Jacob van Lennep De zomer van 1823 het dagboek van zijn voetreis door Nederland”

Omdat er voor een buitenlandse fietsreis nog steeds te veel onzekerheden zijn, althans zoals wij die doorgaans ondernemen, blijven we ook in de zomer van 2021 in Nederland. Ik stuitte deze winter op het dagboek van Jacob van Lennep en het leek ons leuk om hun voetreis van 1823 in het het hedendaagse Nederland over te doen, maar dan op de fiets en te ontdekken wat er over is van het Nederland van 1823. Van alle steden en dorpen waar Van Lennep en Hogendorp langs en door zijn getrokken of hebben gelogeerd heb ik onze fietsreis samengesteld en onderverdeeld in 37 etappes, zoveel als mogelijk is hun voetreis volgend. Dat is niet helemaal mogelijk, trekschuiten varen niet meer, diligences en postkoetsen rijden niet meer, de meeste ponten zijn uit de vaart, Flevoland bestond nog niet, de reis over de Zuiderzee doen we via de dijk Enkhuizen-Lelystad.

We hebben 37 overnachtingen gepland in hotels, trekkershutten, B&B’s, bij Vrienden op de fiets, een Stadslogement en één in een Tiny House. De tocht gaat echt kris kras door bijna alle provincies van Nederland met één uitstapje naar Steinfurt in Noordrijn-Westfalen waar we Kasteel Bentheim bezoeken. We vertrekken 17 juli met bestemming Zaandam, onze eerste stop en hopen 30 augustus weer thuis te zijn. De totale tocht is 1.400 kilometers. We zijn al een aantal weken flink aan het trainen om zo ontspannen mogelijk zes weken zonder pijntjes op de fiets te kunnen zitten.